قتلي در همدان اتفاق افتاده و حکومت قاتل را دستگير کرد. چون به امير اطلاع دادند، امير به ميرزا سعيد خان مي‌فرمايند: سعيد! به حکومت همدان بنويس قاتل را همانجا بکشند. ميرزاسعيدخان، قلمدان را بسته، به امير عرض کرد: اجازه مي‌فرماييد سعيد به خانه خود برود و دعاگو باشد؟
میرزا محمدتقی‌خان فراهانی مشهور به امیرکبیر، نخستین صدراعظم ایران در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار به واسطه مجموعه اصلاحاتی که در دوره قاجار انجام داد و ایستادگی‌اش در مقابل رفتارهای خلاف، به دست عوامل شاه به قتل رسید. در خاطرات شماری از رجال سیاسی دوره قاجار، اطلاعاتی در سبک حکمرانی امیرکبیر مشهود است و از آن جمله خاطرات ابوالقاسم کسمایی است که به گزینه مطلوب امیرکبیر برای تصدی کرسی وزارت امورخارجه ایران می‌پردازد.
به گزارش خبرنگار «تابناك»، خاطرات ابوالقاسم كسمایی فرزند محمدصادق معین‌التجار از تجار مشهور دوران قاجار با تصحيح ايرج افشار یکی از منابع مهم تاریخی است. اطلاعاتي که در اين سرگذشت خفته است، بخشی مربوط به دلالی و تجاری است و بخشی حاوي گوشه‌هايي مربوط به مشروطيت و مهاجرت و نهضت جنگل و طبعا فايده‌هايي از يک از آنها برگرفتني است.اميركبير چه كسي را براي وزارت خارجه مي‌پسنديد؟
در اين کتاب نام بسياري از کاروانسراهاي بازرگاني در شهرهاي تهران، بابل، استانبول، بادکوبه و قيمت بعضي از اجناس و انواعي از پارچه‌ها و تنباکو و اصطلاحات خاص دفترنويسي قديم بازاري و نام عده‌اي از تجار مهم مندرج است.
در واقع اين خاطرات از نوع ديگر است. يعني اگر خاطرات افراد سياسي غالبا چاپ مي‌شود بايد متأسف بود که چرا تاجران بزرگ و ديگر طبقات اجتماع خاطرات خود را نمي نويسند تا مردم بخوانند و از زندگي اجتماعي هم آثاري برجاي بماند.
يک نويسنده هم گفته بود که اي کاش زن‌ها هم خاطرات خود را از گفت‌وگو‌هاي بينابين خود مي‌نوشتند تا وجه ديگري از تاريخ هم که مربوط به نقش زنان است، آشکار مي‌شد. اين سخن درستي است و خاطرات ابوالقاسم کسمايي (م 1292 قمري و متوفاي بعد از بهمن 1331 شمسي) از اين دست است. علاوه بر اين‌که او گاه نکاتي را هم که از اين و آن شنيده در اين خاطرات آورده که در جاي خود شيرين است. براي نمونه اين خاطره را از امير کبير نقل كرده است:
«ميرزا سعيد خان مؤتمن الملک» در جواني در دستگاه اميرکبير يکي از منشي‌ها بود. قتلي در همدان اتفاق افتاده و حکومت قاتل را دستگير کرد. چون به امير اطلاع دادند، امير به ميرزا سعيد خان مي‌فرمايند: سعيد! به حکومت همدان بنويس قاتل را همانجا بکشند.
ميرزاسعيدخان، قلمدان را بسته به جيب خود گذاشته، برخاست، به امير عرض کرد: اجازه مي‌فرماييد سعيد به خانه خود برود و دعاگو باشد؟
امير مي‌فرمايند: مگر نشنيدي چه گفتم و چه دستوري به تو دادم؟
سعيد مي‌گويد: شنيدم. قلم سعيد حکم قتل نمي‌تواند بنويسد.
امير مي‌فرمايند: بسيار خوب، تو حکم قتل ننويس. بنشين کار ديگر دارم.
سعيد مي‌نشيند. منشي‌هاي ديگر مي‌آيند. امير همان دستور را مي‌دهند و منشي مي‌نويسد. امير امضا و مهر کرده به قاصد مي‌دهد که به همدان برده و به حکومت وقت برساند. قاصد حرکت مي‌کند.
امير ميرزا سعيد خان را همراه خود به حضور ناصرالدين شاه مي‌برد. معرفي و عرض مي‌کند:
سعيد بايد وزير خارجه شود. امر فرمايند فرمانش نوشته شود.
شاه مي‌فرمايد که چه نظر و مناسبت كه يک منشي وزير شود، آن هم وزير خارجه؟
امير عرض مي‌کند: سعيد از شوکت و جلال و عظمت سلطنت اعليحضرت و از سياست اين بنده نترسيد ولي از خدا ترسيد. عرض کرد حکم اعدام نمي تواند بنويسد. اين جوان لياقت وزارت دارد و جان نثار و خدمتگزار خواهد شد.»
از قضا میرزا سعید خان انصاری از طرف ناصرالدین‌شاه به لقب خانی و دبیری مَهامِّ خارجه یا به اصطلاح امروزی به کفالت آن وزارتخانه منصوب شد و در ربیع‌الثانی ۱۲۶۹ ه.ق. رسماً به وزیر امور خارجه منصوب شد و بعدها لقب مؤتمن‌الملک یافت.
منبع :تابناک
منبع خبر :
تابناک